Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nörogelişimsel bozukluklar (gelişim devrinde başlayan hastalıklar) kategorisine girer ve dikkatsizlik, düzensizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik ile karakterizedir.
Dikkat eksikliği hayli yaygındır ve çocuklarda yetişkinlere nazaran daha fazla görülür. Çocuklukta başlayan DEHB ekseriyetle yetişkinlikte de devam eder ve toplumsal, okul ve iş alanlarında zorluklara neden olur.
Dikkat eksikliği belirtileri
Dikkat eksikliği belirtileri birden çok durumda ortaya çıkar, meskende, okulda yahut işte. Bu bozukluk bebeklik periyodunda başlayabilir. Sıklıkla, dikkatsizliğin daha fazla engelleyici olduğu ilkokul yıllarında tespit edilir.
Dikkat eksikliği bozukluğu ile ortaya çıkan belirtiler genel olarak şunlardır:
Dikkatsizlik
Kişi vazifeden çok sapma, azim eksikliği, dikkati sürdürmede zorluk, anlayış eksikliğinden kaynaklanamayan dağınıklık gösterir. Ayrıyeten planlama yeteneğinden mahrumdurlar. Dikkatin bu süreksizliği öğrenmeyi tehlikeye atar, sorun çözme ve yetişkinler ve akranlarla sağlıklı alakalar kuramama üzere bilişsel meselelere yol açar.
Hiperaktivite
Çocuk hiperaktif davranış ve öz düzenleme eksikliği stantlar. Bu eksiklikler, orantısız ve uygunsuz davranışlar, çok konuşma, yansıları engellemede zorluk ve kurallara ve değişimlere hürmet göstermede zorluklara neden olur. Yetişkinlerde, hiperaktivite kendini çok huzursuzluk yahut kişinin aktivitesinin diğerleri üzerinde yıpratıcı tesiri ile ortaya çıkar.
Dürtüsellik
Genellikle yüksek riskli, çok sabırsız ve ani aksiyonlarla kendini gösterir. Dürtüsellik, anında ödül alma isteğini tabir edebilir ve ayrıyeten, muhtemel sonuçları düşünmeden oburlarının kelamını kesmek yahut kıymetli kararlar almak üzere müdahaleci davranışlarla kendini gösterebilir.
Yetişkinlikte DEHB belirtileri
Çocukluk çağı bozukluğunun tipik semptomlarından kimileri, hayatın sonraki etaplarında tekrarlama eğilimindedir. Yetişkinlerde ve gençlerde en sık görülen belirtiler şunlardır:
– Kendini farklı biçimlerde gösteren kronik dikkatsizlik.
– Dikkat dağınıklığı, dikkati uzun müddet verme ve sürdürme ve verilen vazifeleri tamamlama yeteneği.
– Uzun vadeli zihinsel efor gerektiren işlerden kaçınma eğilimi, ana temaya odaklanamama, unutkanlık.
– Davranışsal ve sözel dürtüsellik (oturmada zorluk, sonuçları düşünmeden bir şeyler yapmak, konuşkan olmak).
– Düzensizlik (düşünce ve hareketin planlanmasında kaos ve rastgelelik).
– Zayıf toplumsal ve zihinsel maharetler.
– Sıkılmak ve işinin performansından yahut günlük ömrün öbür istikametlerinden tatmin olmakta zorluk çekmek.
– Duygusal değişkenlik.
– Zayıf okul performansı.
Dikkat eksikliği nedenleri
Araştırmalar, DEHB’nin gelişiminde genetik faktörlerin kıymetli bir rolü olduğunu gösteriyor. Genetik transfer, motor aktivite düzeylerini tesirler ve bu nedenle, bozukluğun kalıtsal bir temeli olduğu varsayılır. Daha şiddetli belirtilerin varlığında, bozukluğun gelişiminde genetik faktörlerin yükünün daha fazla olduğu gösterilmiştir. Bilhassa DEHB’li çocuklar, öz denetim ile ilgili beyin devrelerini etkileyen bir gelişimsel eksiklik gösterirler.
Bazı araştırmalar, DEHB olan şahıslar ile bu hastalıktan etkilenmeyen şahıslar ortasındaki kıymetli farklılıkların altını çizmiştir. DEHB’li şahısların hisleri ve motivasyonu yöneten beyin bölgeleri daha küçüktür. Ayrıyeten, DEHB’li okul öncesi çocukların, tipik olarak bilişsel ve davranışsal denetimle ilgili olan frontal, temporal ve parietal loblar dahil olmak üzere serebral korteksin birçok bölgesinde kıymetli ölçüde azalmış beyin hacmi sergiledikleri gözlemlenmiştir.
Dikkat eksikliği teşhis ve tedavisi
DEHB tedavisi, farmakolojik, psiko-eğitimsel ve psikoterapötik müdahaleleri birleştirebilen multidisipliner bir tedavidir. DEHB’li ergenler, çocuklar ve yetişkinler için tesirli ilaçlar vardır. Ayrıyeten psiko-eğitimsel ve psikoterapötik müdahaleler ilaç tedavisi ile birleştirilir. DEHB’li hastanın ruhsal tedavisi, bozuklukta yer alan tüm eksiklik alanlarını içerir.
Çocuğa ömrün farklı alanlarında kendi davranışlarını planlamada sistematik bir biçimde rehberlik eden ve sorun çözme yeteneğini artıran usuller gösterilir ve öğretilir. Kişinin hareketlerini izleme yeteneğinin kazanılmasına, dürtüsellik ve dikkatsizliğin kendi kendini düzenleme kapasitesinin geliştirilmesine büyük kıymet verilir. Çocuk ayrıyeten kendini düzeltebilmek için yanlışlarından değerli bilgiler çıkarmayı öğrenir, birebir vakitte olumlu sonuçlar elde etmek için kendini nasıl ödüllendireceğini de öğrenir.
Müdahale ayrıyeten, daha kâfi ve fonksiyonel bir biçimde karşılık vermek ve bağ kurmak için toplumsal hünerleri, daha tesirli etkileşimlerin geliştirilmesini ve diğerlerinin duygusal durumunu manaya yeteneğini artırmayı maksatlar.