Benign Paroksizmal pozisyonel vertigo (BPPV) iç kulak kaynaklı baş dönmelerinin sık sebepleri ortasında yer alır. Bu hastalıkta iç kulak istikrar duyusu üzerini örten katmandan ayrılan ve iç kulak sıvısı içinde özgür hareket eden mikroskobik tortuların neden olduğu baş dönmeleri görülür. Halk ortasında daha çok İÇ KULAK KRİSTAL DÖKÜLMELERİ olarak bilinir.
Bu hastalıkta tortular, uzaydaki pozisyonumuzu ve baş hareketlerinde (özellikle açısal hareketlerde) istikrarımızı müdafaamızı sağlayan yarım daire kanalları içine kaçar (veya dökülür). Başımızın hareketi esnasında tortunun içinde olduğu kanal hareket ederse tortu da hareket edecektir ve tortu durana kadar baş dönmesi devam edecektir. Bu rahatsızlıkta ekseriyetle konum değiştirmekle başlayan evvel hızlanan sonra yavaşlayıp biten baş dönmeleri görülür. Bazen de baş dönmesi daha uzun sürebilir. Tekrar hastaların değerli bir kısmında gün içinde baş dönmesi olmasa da hafif bulantı hissi, dengesizlik ve başımızda dolgunluk ve sersemlik hissi olabilir.
En çok şikayetler yatar durumda sağa yahut sola dönerken kısa süren baş dönme şikayetleri, ayakkabı bağlarken, yere gerçek eğilirken, raftan bir şeyler alırken ansızın sağa yahut sola gerçek bakarken ortaya çıkan ve kısa süren baş dönmeleridir.
Nadiren baş dönmeleri inatçı ve uzun periyodik olabilir.
Hastalarda işitme merkezi ile ilgili şikayetler mesela işitme azlığı yahut çınlama (ek hastalık yoksa) yoktur.
Yapılan çalışmalarda hastalığın sebebi tam olarak ortaya konulamamıştır. Tekrar misal çalışmalarda iç kulakta bu tip tortu dökülmelerinin her hastada baş dönmesi yapmadığı da gösterilmiştir.
Üç yarım daire kanallarından art kanal tutulumu en sık karşılaştığımız anatomik bölgedir. Yan ve ön kanalların tutulumu daha azdır. Yan kanal tutulumlarında baş dönmesi daha uzun vadeli, daha inatçı olabilir ve tedaviye cevabı daha uzun sürebilir, yanlış tedaviden sonra daha inatçı hale gelebilir.
Yapılan çalışmalarda (kendi çalışmalarımız da dahil) iç kulak hastalıkları birlikte bulunma eğilimindedir. Yani BPPV, Meniere hastalığı ve Vestibuler migrenli hastalarda daha sık görülmektedir. Bu hastalıkların birlikte görülme eğilimleri bize ortak kimi patofizyolojik nedenden kaynaklanabileceklerini düşündürmektedir. Örneğin geçirilmiş viral bir enfeksiyon, ortak immünolojik karşılık, ortak fizyo-anatomik bozukluk üzere.
İç kulak ve istikrar hastalıkları işitme merkezi bozuklukları ile birlikte görülebilmektedir. Tıpkı formda baş dönmesi şikayeti ile takip edilen hastaların kıymetli bir kısmında panik ataklar ve tasa bozukluklarını içeren hastalıklar da görülebilmektedir.
Bu nedenle süreç boyunca hastalar bazen Meniere hastalığı şikayet ve belirtileri ile görülürken bir müddet sonra BPPV ile uyumlu klinik tablo ile karşımıza çıkabilirler. Keza vestibuler migren ile takip edilen hastalar bazen BPPV atakları yaşayabilirler.
BPPV hastalarında en kıymetli basamak gerçek tanıyı koymaktır. Hastalarda öncelikle çok âlâ öykü alınmalıdır. Fizik muayenenin akabinde videonistagmografi yahut başka yardımcı vestibular laboratuar gereçleri ile tanıya ulaşılmalıdır.
Tedavide hangi kulak ve hangi kanal (veya kulaklar ve kanalların) tutulumu bilinmeli, tortunun kanal içinde özgür mi yoksa yapışık mı olduğu anlaşılabilmelidir. Bu basamaktan sonra hareket (Kanalolit repozisyon manevrası) ile tortunun tekrar utrikulus ismi verilen odaya yönlendirilmesi sağlanmalıdır.
Yukarıda belirtildiği üzere iç kulak kristal dökülmelerinin en kıymetli tedavisi kanal içindeki tortunun kanalın açıldığı odaya (iç kulakta istikrar merkezini oluşturan iki oda-utrikulus ve sakkulus- ve 3 kanal vardır) dökülmesi sağlanmalıdır.
Kanalolit repozisyon hareketleri her vakit birinci seferde başarılı olmayabilir ve tekrarlamak gerekebilir. Bilhassa travma sonrası gelişen BPPV de, çoklu kanal tutulumlarında, lateral (yan) kanal tutulumlarında, kupulolitiazis dediğimiz tortuların yapışık olduğu durumlarda ve ek hastalıkların eşlik ettiği durumlarda ek hareketler, medikal tedaviler ve rehabilitasyon yahut konut idmanları gerekebilir. Unutulmamalıdır ki tedavinin en kıymetli basamaklarından biri de hastalara hastalıkları hakkında vermektir.