Televizyonun önünde oturduğunuzu, en sevdiğiniz TV programının tekrarlarını izlediğinizi hayal edin. Bir reklam yayını var, bu yüzden kanalları değiştirmek istiyorsunuz, fakat uzaktan kumandayı hiçbir yerde bulamıyorsunuz.
Diğer odadaki annenize sorduğunuzda, kumandanın mutfakta olduğunu öğreniyorsunuz ve yavaşça mutfağa gidiyorsunuz.
Derken ansızın telefonuna bir bildirim geliyor ve birkaç dakikalığına telefonla ilgileniyorsunuz. Telefonla işiniz biter bitmez, başınızı kaldırıp mutfakta olduğunuzu fark ediyorsunuz fakat nedense nedenini bulamıyorsunuz.
Sizi mutfağa neyin getirdiğini hatırlamaya çalıştıktan sonra vazgeçiyorsunuz ve mutfaktan kumandayı getirmeden, televizyon odasına geri dönüyorsunuz.
Bu, bir odaya girer girmez ne yapmamız gerektiğini bazen nasıl unuttuğumuzun klasik bir örneğidir. Buna emsal birçok örnek de verilebilir.
Kapı tesiri (Doorway Effect) nedir
Genellikle bir odaya gireriz ve orada ne yaptığımız hakkında hiçbir fikrimiz olmaz. Psikologlar bu fenomeni “kapı etkisi” olarak isimlendirirler.
Gabriel Radvansky ve Notre Dame Üniversitesi’ndeki meslektaşları tarafından yürütülen bir dizi çalışmada, kapılardan geçmenin aslında bize bir şeyleri unutturduğu gözlemlendi.
İlk çalışmada, kimileri büyük ve kimileri küçük olmak üzere toplam 55 odadan oluşan bir ortamda düzinelerce iştirakçi incelendi.
Katılımcıların vazifesi ise önlerindeki masanın üzerinde duran objeleri alıp diğer bir odaya götürmek ve o odadaki öteki bir objeyi alıp öteki odaya koymaktı.
Deneyin sonucunda iştirakçilerin hafıza performansı ölçüldü. Kapıdan geçen iştirakçilerin performansı, rastgele bir kapıdan geçmeyenlere nazaran epeyce düşük çıktı.
Daha sonra bu testler birkaç defa tekrarlandı. İlginç bir halde, beşerler bir kapıdan geçerken evvelki objeyi hatırlamaları zorlaştı ve daima tıpkı sonuçlar elde edildi.
Kapı tesirinin sebebi ne
Şimdiye kadar bu fenomenin somut bir açıklaması yok, fakat psikologlar bir kapıdan geçmenin ve farklı bir odaya girmenin beyinde zihinsel bir blok oluşturduğuna inanıyor.
Bu hipotez, kapılardan geçen insanların hafızalarında bir ‘bölünme’ yaşadıklarını gösteren çeşitli çalışmalar tarafından da destekleniyor.
Ayrıca, açık kapılardan geçmenin yeni bir kısmın ortaya çıkmasına yer açmak için hafızayı sıfırladığı düşünülüyor.
İyi haber şu ki, öteki bir odaya girdikten sonra rastgele bir şeyi unutmak, size hafızanız, zekanız yahut bilişsel yetenekleriniz hakkında bir şey söylemez.
Yani bir odaya girdiğinizde ve birden neden orada olduğunuzu unuttuğunuzda, Alzheimer hastalığından şüphelenmenize gerek yok.
