İnsülin bedende kâfi ölçüde mevcut değilse yahut rastgele bir nedenle misyonunu yerine getiremiyorsa, güç kullanımında bir bozulma meydana gelir. Süratli emilen karbonhidratların çokça tüketilmesinden sonra, kan şekeri düzeyi apansız yükselir ve akabinde bir karşı tedbir olarak insülin ölçüsü artar ve bunun sonucunda şeker düzeyi düşer. Bu, uyku hali ve yorgunluk hissine neden olur ve buna titreme ve süratli kalp atışı eşlik edebilir.
Hücrelerin kıymetli bir kısmı yalnızca insülinin tesiri altında şekeri emebilir. Fakat, insülin direnci durumunda hücreler, ortalamadan daha fazla ölçüde insülin varlığında uygun ölçüde şekeri kullanabilir.
Vücut artan insülin üretimi ile insülin hassaslığındaki azalmayı telafi eder. Bu ekstra muhtaçlık pankreas tarafından karşılanır. Pankreas daha fazla insülin ürettiği sürece, insülin reseptörlerinin azalmış hassaslığı ve karbonhidrat metabolizması bozukluğu bilinmeyen kalabilir, yalnızca yüksek bir insülin düzeyi sorunu gösterir.
Aynı vakitte telafi edici düzeneklerin tükenmesi, bariz bir karbonhidrat metabolizması bozukluğunun, diyabetin gelişmesine yol açar. Bu nedenle insülin direnci, diyabetten evvelki basamak olarak görülür.
İnsülin direnci belirtileri
Hastalık birçok farklı belirtiye neden olabilir. Belirtilerin öbür birçok hastalıktan da kaynaklanabilmesi ve görünüşte farklı sorunlar formunda ortaya çıkması insülin direncini teşhis etmeyi daha da zorlaştırmaktadır.
Yüksek insülin düzeyi yalnızca şikayetlere neden olmakla kalmaz, birebir vakitte hormon istikrarının (progesteron, östrojen, testosteron ve öteki hormonlar) tesiriyle birçok organın işleyişini de tesirler. Bilhassa çok kilolu insanlarda tanımlanması sıkıntı olan rahatsızlıkların (örn. olağandışı adet görme, ruh hali değişimleri, gebe kalmada zorluk) ardında insülin direnci olabilir.
Her iki cinsiyette de ortak belirtiler
– Yorgunluk,
– Daima açlık,
– Yemeklerden sonra baş dönmesi,
– Fazla kilo,
– Akne, yağlı cilt,
– Fazla ter,
– Uyku bozuklukları,
– Sonluluk, stres
– Baş ağrısı, migren,
Kadınlarda belirtiler
– Adet düzensizliği (adet görmeden evvel kahverengi lekelenme, kanamanın gecikmesi yahut olmaması),
– Artan kıl büyümesi,
– Hamile kalma zorluğu, kısırlık,
Erkeklerde belirtiler
– Erektil disfonksiyon,
– Saç dökülmesi, erken kellik,
Kalp hastalıklarını tetikliyor
İnsülin direnci, kalp ve damar hastalıklarıyla da bağlantılıdır. Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve tromboz riski insülin direnci varlığında artar.
Endokrinolojik sorunlar ortasında hipotiroidizm ve polikistik over sendromu (PkOS) ile bağlantılıdır. İnsülin direnci PKOS’lu bayanların yaklaşık üçte ikisinde görülür. Çoklukla kısırlığın nedeni araştırılırken, jinekolojik yahut endokrinolojik muayene sırasında PKOS’un ardındaki metabolik bozukluk ortaya çıkar.
Şüphe durumunda, evvel bir dahiliyeciye danışılması önerilir, fakat tipik semptomların çeşitliliği nedeniyle çoklukla endokrinolojik, diyabetolojik yahut jinekolojik muayene sırasında insülin direnci ortaya çıkar.
Risk faktörleri
Genel olarak, ilerleyen yaşla birlikte insülin hassaslığı azalır ve hem prediyabet hem de diyabet geliştirme riski artar.
Risk faktörleri ortasında obezite bilhassa kıymetlidir. Abdominal obezite (göbek etrafında yağ birikmesi) ve yüksek trigliserit düzeyleri de insüline dirençli bireylerde yaygındır.
Hareketsiz bir hayat stili da insülin direnci geliştirme riskini artırır. Durumun gelişmesinde çevresel faktörlerin yanı sıra kalıtsal faktörler de rol oynar, ailesinde bilinen bir karbonhidrat metabolizması bozukluğu olanlarda insükin direnci daha sık görülür.
İnsülin direnci tedavisi
İnsülin direnci, tedavisiz kendi kendine geçmeyen, pankreasın daima artan insülin talebini karşılayamadığı ve tip 2 diyabetin geliştiği kalıcı bir metabolik bozukluktur.
İnsülin düzeyinin olağanlaştırılması ile yemeklerden sonra mide bulantısı, adet sıkıntıları, fazla kilo, cilt ve saç sorunları, yorgunluk, uyku kalitesi düşüklüğü, PKOS ve kısırlık üzere belirtiler değerli ölçüde azalır yahut büsbütün biter, lakin uygun bir hayat şekliyle daima denetim altında tutulması değerlidir.
Metformin, şu ana kadar tamamlanan çalışmalara dayanarak birkaç yıl evvel prediyabet tedavisi için onaylanmıştır, bu nedenle diyabet riski yüksek olan hastalara verilmektedir. Prediyabet durumunda, metformin diyabet geliştirme riskini azaltır.
Aynı vakitte araştırmalara nazaran, hayat stili değişiklikleri diyabetin önlenmesinde çok daha büyük bir değer taşımaktadır. İnsülin direnci bir hastalık değildir, bu nedenle tüm bu faktörler göz önünde bulundurularak bireye özel tedavi verilir. Mümkünse ilaçla değil, hayat usulü değişiklikleriyle tedavi tercih edilir.
Yaşam usulü tedavisi öncelikle kilo vermek, sağlıklı beslenmek ve tertipli idman yapmaktır. Bu yollarla dokuların insülin hassaslığı geliştirilebilir, pankreas üzerindeki yük azaltılabilir ve sürecin ilerlemesi durdurulabilir.
Temeli karbonhidrat ve yağ alımını azaltmak ve istikrarlı dağılımını sağlamak olan insülin direnci diyetine nazaran beslenmeye itina gösterilmelidir. Vitaminler ortasında D vitamininin uygun kan şekeri düzeyi üzerinde tesiri vardır ve B vitaminleri ailesine ilişkin olan inositol yararlı bir tesire sahiptir.
Vücut yükünüzü olağanlaştırmaya ve çok kiloluysanız kilo vermeye çalışmalısınız, fakat güç alımını çok kısıtlamaktan ve şiddetli kilo vermekten kaçınmanız gerekir.
Vücut tartısı ve bir bütün olarak metabolizma üzerinde yararlı tesiri olan haftada 3-4 kere nizamlı idman dokuların insülin hassaslığını artırır.
Tanı konulan hastalarda hastalığın takibi ve nizamlı denetim testleri yapılması değerlidir. Elbette tedavi muhtemel öbür hastalıkların (PKOS, tiroid problemleri, yüksek kolesterol) tedavisini de içermelidir.
İnsülin direnci karbonhidrat metabolizmasının bir sonraki evresine geçerse, ilaca başlamak gerekebilir. Tüm tedavi etaplarında gaye bedel < yüzde 7 HbA1C’dir. Kullanılan tedavi 3 ay sonra bile istenen kan şekeri düzeyini sağlamıyorsa, tedavi değişikliği gereklidir.