Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet’in ilanında 29 Ekim tarihini seçmesinin altında yatan bir neden vardı, bu bir tesadüf değildi…
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilanı tarihi kendisine sorulduğunda sonradan bu tarihin “milletin bir öcü” olduğunu açıklayacaktı.
Mondros Ateşkes Antlaşması tarihi ile ilgisi var
Birinci Dünya Savaşı’na Almanya’nın yanında giren ve bu savaştan çok ağır sonuçlarla çıkan Osmanlı İmparatorluğu, 30 Ekim 1918 yılında imzalanan Mondros Mütarekesi ile kayıtsız koşulsuz teslim oldu.
Mondros Ateşkes Antlaşması ise Osmanlı’yı bitiren ve vatanı İngiliz işgaline yol açan bir parçalanma ve çöküş olarak tarihe geçti.
Bu durum içerisinde Mustafa Kemal Atatürk ve vatansever beşerler, 1919 yılında Samsun’a çıkarak, Mondros ateşkes antlaşması işgaline boyun eğmeyerek işgale karşı geldi.
Erzurum ve Sivas’ta kongreler toplandı
Erzurum ve Sivas’ta toplanan kongrelerde temsilciler belirlendi ve 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da birinci meclis açıldı. Mecliste kurtuluş için çeşitli kararlar alınıp uygulanmaya konuldu.
26 Ağustos’ta başlayan savaş, Türk ordularının 9 Eylül 1922’de birinci maksatları olan Akdeniz’e ilerleyerek işgalcileri İzmir’de yendi ve denize döktü.
Temsilciler Lozan’a barış için davet edildi
Bunun üzerine işgalciler ateşkes isteyerek barış kuralları istedi ve orta yolun bulunması için Türk Devleti temsilcilerini Lozan’a davet etti.
Türk heyeti temsilcileri, Türkiye Cumhuriyeti’nin resmen bağımsızlığını kabul eden Lozan muahedesini imzaladı.
İlan tarihinin nedeni merak edildi
Cumhuriyet’in ilanından 2 yıl geçtikten sonra, mütareke şartlarını ve o günkü ıstırapları çok güzel bilen Fahrettin Altay, 29 Ekim 1925’te Çankaya’da Cumhuriyetin niye 29 Ekim günü ilan edildiğini Mustafa Kemal’e sorar;
“3 gün önce yahut 5 gün sonra da olabilirdi”
“Paşam, Cumhuriyetimizin ilanın 29 Ekim gecesine gelmesi sanki bir tesadüf müdür? 3 gün önce yahut 5 gün sonra da olabilirdi.”
Mustafa Kemal Atatürk, Altan’a yanıt olarak, “Mütarekenin birinci günlerini hatırlarsın. Dünyada tek başımızaydık lakin benim inandığım ülküye benimle olanlar da bağlandılar. Mütareke 30 Ekim 1918’de imzalanmıştı. Vatan parçalanmış, istilaya uğramıştı.
Peki 30 ekim 1918’den, bizim İzmir’e girdiğimiz tarih olan 9 Eylül 1922’ye kadar kaç yıl geçti? 4 yıl!
5 yıla sığdırdığımız büyük inkılap, hangi milletin tarihinde var
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’i ilan ettik. İşte 5 yıla sığdırdığımız büyük inkılap, bizim yaşadığımız koşullara dûçar olmuş, hangi milletin tarihinde vardır?
Mondros 30 Ekim’dir, Cumhuriyet 29 Ekim. İşte bu da bir milletin, mazlum bir milletin ahıdır.
Bütün dünya bunu görmüştür, daha da görecekleri vardır.”
“Bu tarihten silinmek istenilen bir milletin öcü”
Atatürk bu konuşmalarının üzerine Fahrettin Paşa’ya baktı ve cümlelerine devam etti: “Deyiniz ki, 29 Ekim bu tarihten silinmek istenilen bir milletin öcüdür…”
